“Magnificencjo, Księże Rektorze,

Czcigodni Księża, Drodzy Profesorowie,

Szanowni Państwo,

Jest mi niezmiernie miło gościć Państwa na inauguracji Akademii Polonijnej KUL-u w Londynie i uczestniczyć w wydarzeniu, podczas którego KUL, jeden z najstarszych i najbardziej renomowanych polskich uniwersytetów, zaproponuje poszerzenie swojej oferty naukowo-dydaktycznej dla Polonii w Zjednoczonym Królestwie.

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II ma długą i bogatą historię, sięgającą swoimi korzeniami początków XX wieku. Od tamtego czasu, przez wiele dziesięcioleci, KUL odegrał niezwykle istotną rolę jako bastion wolności badań naukowych, wolności nauczania i niezależnej kultury w czasach trudnych dla Polski. W okresie PRL-u, gdy ograniczano wolność myśli i swobodną działalność naukową, KUL trwał jako ostoja intelektualnej niezależności. Wielu wybitnych naukowców, myślicieli i artystów znalazło schronienie na kampusie KUL-u, gdzie mogli swobodnie rozwijać swoje talenty i pogłębiać wiedzę.

Chciałbym przytoczyć w tym miejscu – za książką Mirosława Krajewskiego „Universitas w nauczaniu Jana Pawła II” – kilka faktów, wartych dziś przypomnienia.

Katolicki Uniwersytet Lubelski założony został w dniu 27 lipca 1918 r. w Lublinie z inicjatywy ks. Idziego Radziszewskiego, byłego rektora Akademii Duchownej w Petersburgu, przy czynnym udziale nuncjusza apostolskiego w Polsce, Achillesa Ratti (późniejszego papieża Piusa XI) oraz za pełną aprobatą Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zbieżność roku powstania z odrodzeniem państwowości polskiej podkreślił Jan Paweł II właśnie w czasie uroczystości nadania doktoratu [honorowego KUL] w 1983 roku, w 65. rocznicę odrodzenia Polski i powstania KUL: „Cieszę się z tego, że w roku odzyskania przez Polskę niepodległości państwowej – w roku 1918 – powstał w Lublinie katolicki uniwersytet (…).

 KUL był piątym w historii Polski uniwersytetem, po Uniwersytecie Jagiellońskim, Wileńskim, Lwowskim i Warszawskim. Pierwszym rektorem został ks. Idzi Radziszewski (…). Od momentu powstania uczelnia finansowo wspierana jest przez wiernych, Towarzystwo Przyjaciół KUL (założone w 1922 r.), a od kilkunastu lat w części także przez państwo (…). Swoją działalność początkowo KUL rozpoczął na czterech wydziałach: teologicznym, prawa kanonicznego i nauk moralnych, prawa i nauk społecznych oraz nauk humanistycznych. Od 1928 r. ta katolicka uczelnia ma osobowość prawną państwowych szkół akademickich. W 1938 r. otrzymał pełne prawa akademickie, tj. prawo do nadawania doktoratów i habilitacji. W okresie międzywojnia sukcesywnie rosła liczba studentów KUL: w roku akademickim 1918/19 liczyła 399 studentów, w 1928/29 – 448, w 1937/38 – 1.440.

Dla porównania – obecnie (dane z 2022 roku) na Uniwersytecie kształci się 8945 studentów, w tym 522 słuchaczy studiów doktoranckich. KUL prowadzi aż 51 kierunków studiów wyższych. Posiada 17 uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora i tyle samo uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego. Na KUL pracuje prawie 2000 osób, w tym ok. 1100 nauczycieli akademickich. KUL – w porównaniu z dużymi, państwowymi uniwersytetami zachował więc swój kameralny charakter, zawsze, od ponad 100 lat stawiając na jakość, nie na ilość.

Wracając do historii:

W czasie II wojny światowej uczelnia została zamknięta i funkcjonowała jedynie w formie tajnych kompletów w Lublinie, Kielcach, Nawarzycach, Jędrzejowie i Warszawie. Uniwersytet poniósł ogromne straty ludzkie z rąk okupantów niemieckiego i sowieckiego (…).  W latach pięćdziesiątych XX wieku uczelnię spotkały różne represje ze strony władz komunistycznych. Uniwersytet nieustępliwie musiał borykać się z szykanami władz państwowych, ale z tej walki wychodził zawsze umocniony. Odwilż wobec uniwersytetu nastąpiła dopiero po wyborze [w roku 1978] na papieża ks. kardynała Karola Wojtyły – profesora KUL. Katolicki Uniwersytet Lubelski od tego momentu rozwijał się wyjątkowo prężnie. (…) W 1983 r. Jan Paweł II wspominał z niezwykłym sentymentem, że KUL „przez szereg lat był moim warsztatem pracy, (…) Wydział Filozoficzny, nie chciał zrezygnować z mojej pracy nawet wówczas, gdy jako arcybiskup krakowski mogłem ją wypełniać tylko bardzo fragmentarycznie. Prawdą jest jednak, że aż do roku 1978 utrzymywałem kontakty naukowe z uniwersytetem, a przede wszystkim, dzięki wspaniałym współpracownikom, którzy mnie wyręczali na miejscu – mogłem „zdalnie” kierować katedrą etyki. Jeżeli pomimo kilkakrotnej prośby o zwolnienie dziekanat i rektorat stale decydował się podtrzymywać ten układ, znajdowałem w tym pewnego rodzaju „rozgrzeszenie” (…)”.

 W swoim nauczaniu Jan Paweł II wielokrotnie [też] mówił i wskazywał drogę, jaką powinny iść uniwersytety katolickie sensu largo. W czasie spotkania z profesorami Uniwersytetu Katolickiego w Waszyngtonie w 1979 (…) mówił „Jako były długoletni profesor uniwersytetu nigdy nie zaprzestanę podkreślania zasadniczej roli wyższej uczelni, którą jest zarówno nauczanie, jak i badania naukowe. Na obu tych polach działalność uniwersytetu jest ściśle związana z najgłębszymi i najszlachetniejszymi aspiracjami osoby ludzkiej: pragnieniem poznania prawdy. Żaden uniwersytet nie może zasłużyć na to miano, nie może zyskać zasłużonego szacunku świata nauki, jeżeli nie będzie sięgał po najwyższy poziom badań naukowych, nie będzie stale doskonalił metod i sprzętu naukowego, jeśli nie będzie celował w zakresie powagi, a więc i swobody badań. Prawda i nauka nie są czymś, co zdobywa się bez wysiłku, ale wynikiem uznania konieczności obiektywizmu i badania wszystkich aspektów ludzkiej natury. Gdy sam człowiek staje się przedmiotem badań, żadna metoda lub ich zespół nie mogą nie brać pod uwagę, poza podejściem czysto przyrodniczym, również pełnej natury człowieka”.

Dzisiaj cieszymy się, że tak zasłużona i renomowana polska uczelnia, jaką jest od ponad 100 lat Katolicki Uniwersytet Lubelski, wychodzi do Polaków mieszkających za granicą z szeroką ofertą naukowo-dydaktyczną. Uniwersytet ten nie tylko słynie z kierunków takich jak filozofia i teologia, które wykładał tam jego najsłynniejszy profesor, Karol Wojtyła, ale również oferuje wiele innych atrakcyjnych, także praktycznych i zupełnie „świeckich” kierunków studiów, w tym studiów podyplomowych, które mogą zainteresować społeczność polską na Wyspach. Oferowane programy studiów obejmują nauki społeczne, nauki humanistyczne, nauki ścisłe oraz nauki przyrodnicze, tworząc zróżnicowaną ofertę dydaktyczną.

KUL ma również wieloletnie, bogate doświadczenie w badaniach naukowych nad Polonią i emigracją. Kilka miesięcy temu otwarto już oddział Akademii Polonijnej KUL w Paryżu, dzięki czemu polscy studenci zamieszkali we Francji i innych, pobliskich krajach uzyskali dostęp do wysokiej jakości edukacji i wsparcie w rozwijaniu ich talentów.

Chciałbym również wspomnieć o niedawno otwartym Centrum Badań nad Dyplomacją, w którego inauguracji miałem przyjemność uczestniczyć kilka dni temu. Jest to wspaniała inicjatywa o międzynarodowym zasięgu, mająca na celu pogłębianie wiedzy na temat dyplomacji i stosunków międzynarodowych. To doskonały przykład tego, jak KUL stale rozwija swoje obszary zainteresowań i współpracy, dostosowując się do zmieniających się potrzeb i wyzwań współczesnego świata.

Otwarcie Akademii Polonijnej KUL-u w Londynie jest ważnym momentem w rozwoju uniwersytetu i jego zaangażowania w służbę Polsce i Polonii. Ta inicjatywa pozwoli Polakom mieszkającym w Zjednoczonym Królestwie na korzystanie z doskonałej oferty edukacyjnej, oferując im dostęp do nowoczesnych programów studiów, znakomitej kadry naukowej oraz wielu możliwości rozwoju naukowego i kulturalnego.

Akademia Polonijna KUL-u w Londynie stanowić będzie most łączący polską diasporę z ojczyzną. Poprzez swoje działania będzie sprzyjać zachowaniu polskiej tożsamości, promowaniu polskiej kultury i języka, oraz rozwijaniu więzi między Polakami zamieszkałymi za granicą. To inwestycja w przyszłość naszej wspólnoty, która umożliwi studentom rozwijanie ich talentów, zdobywanie wiedzy i umiejętności, co zwiększy możliwości ich rozwoju zawodowego zarówno w Zjednoczonym Królestwie, jak i w Polsce. Jak wiem od Księdza Rektora, studia w Akademii Polonijnej będą oferowane w języku polskim, dla osób zainteresowanych posiadaniem dyplomu polskiego uniwersytetu. Nie chodzi zatem o konkurowanie w Anglii ze studiami prowadzonymi po angielsku przez brytyjskie uniwersytety, tylko o ofertę dla tych, którzy pragną rozwijać swoje umiejętności po polsku i posiadać dyplom prestiżowego polskiego Uniwersytetu.

KUL przez lata przyciągał wybitnych naukowców, inspirowanych atmosferą wolności, otwartości i wysokiej jakości badań. Dzisiaj, wraz z otwarciem Akademii Polonijnej KUL-u w Londynie, kontynuujemy tę tradycję, oferując polskiej społeczności w tym kraju niepowtarzalną możliwość korzystania z tych najlepszych tradycji polskiej edukacji.

Dziękuję Państwu za obecność i życzę wszystkim uczestnikom naszej uroczystości inspirujących rozmów w gościnnych murach naszej ambasady.”

Autor: Ambasador RP w Londynie prof. Piotr Wilczek

Zdjęcia: British Poles

Od redakcji: Oferta Akademii Polonijnej i Studium KUL dla Polonii i Polaków za granicą dostępna jest tutaj.