Najsłynniejsze wynalazki świata i epokowe odkrycia, które zmieniały nasze życie to dzieła także polskich uczonych. Jan Czochralski opracował metodę produkcji monokryształów, przez co stworzył podstawy późniejszej elektroniki – IPN przypomina wkład polskich uczonych w rozwój cywilizacji.

#TegoDnia 1953 r w Poznaniu zmarł prof. Jan Czochralski, chemik, twórca metody wzrostu kryształów, stanowiącej podstawę współczesnej elektroniki. pic.twitter.com/JweKllI7N4

— Instytut Pamięci Narodowej (@ipngovpl) April 22, 2023

Jan Czochralski, przez lata przemilczany wybitny polski chemik i metaloznawca, jest uznawany za ojca światowej elektroniki. Jego nazwisko jest wymieniane w światowej literaturze naukowej częściej niż nazwiska wielu laureatów Nobla. Tak wielką popularność przyniosło mu odkrycie w 1916 roku metody otrzymywania monokryształów. Metoda Czochralskiego stała się podstawą współczesnego przemysłu elektronicznego – aż 90 % urządzeń półprzewodnikowych powstaje właśnie dzięki niej. Jest stosowana do dzisiaj w celu otrzymywania monokryształów krzemu, z których powstają układy elektroniczne w komputerach, tabletach, telefonach komórkowych, cyfrowych aparatach fotograficznych, odtwarzaczach mp3, kuchenkach mikrofalowych i innych urządzeniach elektronicznych.

Jan Czochralski w 1917 roku przeniósł się do Frankfurtu nad Menem i zorganizował, według własnego projektu, laboratorium metaloznawcze, gdzie  wynalazł i opatentował w 1924 roku bezcynowy stop łożyskowy, tzw. metal B lub Bahnmetal. Wynalezienie metalu B przyczyniło się do rozwoju kolejnictwa. W 1928 roku, na zaproszenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego –  wybitnego chemika – Czochralski powrócił do ojczyzny, rezygnując ze wszystkich funkcji pełnionych w Niemczech i odrzucając propozycję pracy na stanowisku dyrektora fabryki duraluminium w zakładach Forda. Wybuch wojny przerwał działalność naukową profesora Czochralskiego. Pod koniec 1939 roku, starając się ratować pracowników naukowych zlikwidowanej Politechniki Warszawskiej, zorganizował usługowy Zakład Badań Materiałów, który zapewnił pracę i bezpieczeństwo kilkudziesięciu osobom, ale jego samego naraził na niebezpieczeństwo pozorów współpracy z okupantem.  Czochralski wydobywał też z obozów osoby zatrzymane przez Niemców. Organizował pomoc dla warszawskiego getta, po Powstaniu Warszawskim ratował wyposażenie Politechniki i grabione przez Niemców zbiory muzeów. Do AK donoszono na profesora głównie z powodu stworzonych pozorów współpracy z okupantem. Po wojnie Senat Politechniki Warszawskiej, odmówił przyjęcia go do pracy stwierdzając, że „Jan Czochralski od końca 1939 r. przestał być uważany przez grono profesorów za profesora Politechniki Warszawskiej”. W ten sposób wykluczono go ze środowiska naukowego i skazano na zapomnienie. Czochralski nie mógł się bronić, nie mógł ujawnić współpracy z AK, za którą groziło stalinowskie więzienie. Jan Czochralski zmarł na atak serca w szpitalu w Poznaniu 22 kwietnia 1953 roku na skutek stresu przeżytego podczas przeszukiwania jego willi w Kcyni przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa.

Od: Instytut Pamięci Narodowej