W sobotę 1 października w kościele pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła na Ealingu w Londynie odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej generałowi Józefowi Hallerowi. Autorem tablicy jest dr Magdalena Cisło z Krakowa.
Warto przy też uroczystej okazji przypomnieć związki generała Hallera z Londynem, a konkretnie z dzielnicą Ealing. W latach 1940-1943 roku Haller piastował stanowisko Ministra Oświaty w rządzie na uchodźstwie. Po śmierci gen. W. Sikorskiego w dniu 14 lipca 1943 roku podał się do dymisji. Po wojnie pozostał w Londynie, mieszkał właśnie na Ealingu, przy Hanger Lane 61. Pozostając na emigracji gen. Haller miał 72 lata i był najstarszym z ponad stu polskich generałów, który dokonali takiego wyboru. Aktywnie uczestniczył w emigracyjnym życiu politycznym, będąc m.in. od 1948 r. członkiem zarządu Stronnictwa Pracy. Żył bardzo oszczędnie, nie miał środków na utrzymywanie domu, ale z represji wybawiło go Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Stanach Zjednoczonych, które zorganizowało zbiórkę.
Haller zmarł w Central Middlesex Hospital 4 czerwca 1960 w wieku 86 lat. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury. Uroczystości pogrzebowe zgromadziły około 2 tysięcy osób. Uczestniczyli w nich przedstawiciele władz RP na uchodźstwie, m.in. gen. Władysław Anders, gen. Tadeusz Bór-Komorowski i Edward Raczyński. Generał nie zgodził się, aby jego ciało zostało przeniesione do Polski rządzonej przez komunistów. Dopiero w 1993 roku wróciło do Ojczyzny (obecnie znajdują się w krypcie w kościoła garnizonowego pw. św. Agnieszki w Krakowie).
Tablica była wspólną inicjatywą polskiej społeczności londyńskiej dzielnicy Ealing oraz Fundacji Centrum Leczenia Szpiczaka w Krakowie, która została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.
Uroczystość zgromadziła przedstawicieli władz lokalnych, dyplomatycznych, wojskowych i olbrzymią rzeszę Polonii. Rozpoczęła się od Mszy świętej w kościele pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła na Ealingu. Wspaniałe kazanie w języku polskim i angielskim, przybliżające zgromadzonym dziedzictwo gen. Hallera i jego oddanie Bogu, wygłosił ksiądz profesor Piotr Kieniewicz z Warszawy.
Mszy towarzyszył występ chóru parafialnego Schola Cantorum, który powstał w 1999 roku z inicjatywy dr Katarzyny Fuksy i do dziś regularnie przygotowuje koncerty liturgiczne, kolędy oraz koncerty pasyjne i okolicznościowe.
Odsłonięcia tablicy na ścianie Windsor Hall dokonał prof. Artur Jurczyszyn z Fundacji Centrum Leczenia Szpiczaka w Krakowie, co spotkało się z entuzjastycznymi brawami zgromadzonych osób. W uroczystości wzięli udział, między innymi: konsul generalny RP, Mateusz Stąsiek, konsulowie Anna Tarnowska-Waszak i Tomasz Balcerowski, zastępca attache wojskowego płk. Tomasz Ferfecki. Z władz lokalnych – burmistrz dzielnicy Ealing Munir Ahmed. Udało nam się też dostrzec ogromną ilość działaczy polonijnych, chociażby Ewę Barras, dyrektor Macierzy Polskiej, Marka Laskiewicza, prezesa Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego POSK, Iwonę Golińską, założycielkę Polish Sue, Tomka Muskusa, „polskiego Sherlocka Holmesa”, czy też Mariusza Woźniaka, głównego organizatora uroczystości.
Następnie odczytane zostały liczne okolicznościowe listy gratulacyjne, który fragmenty cytujemy poniżej:
Minister Jan Dziedziczak, sekretarz stanu, pełnomocnik rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą (który niestety musiał odwołać swój przyjazd na uroczystość ze względów zdrowotnych):
„Pamięć o polskich bohaterach jest naszym obowiązkiem i naszą dumą. Umacnianie i przekazywanie polskości w rodzinach, a także zjednywanie Polsce sojuszników wśród Brytyjczyków jest zadaniem niełatwym, jednak Polonia i Polacy w Londynie doskonale się z tego zadania wywiązują. Dzisiejsza uroczystość jest tego dowodem. Dzięki umieszczeniu tablicy poświęconej gen. J. Hallerowi w przestrzeni publicznej, Londyńczycy oraz turyści z całego świata będą mieli okazję natrafić na ten piękny wątek bohaterskiej historii Polski (…) Dzisiaj, w czasach wolnej Rzeczypospolitej, armia Hallera jest wciąż wspaniałym przykładem wierności i oddanie Ojczyźnie. Dzisiaj, to Państwo – Polonia i Polacy na całym świecie – są współczesną armią Hallera: pielęgnują polskość, sławią dobre imię Polski i zjednują jej sojuszników.”
Minister Szymon Szynkowski vel Sęk, sekretarz stanu d.s. polityki europejskiej, Polonii oraz dyplomacji publicznej i kulturalnej w MSZ RP:
„Generał Haller stał się legendą już za życia. Szczególnie dla swoich żołnierzy był wzorem modelowego patriotyzmu, hartu ducha, przywództwa i lojalności. Po wielu latach, w trudnych momentach jego życia na emigracji w Londynie, to właśnie weterani „Błękitnej Armii”, przyszli z pomocą 74-letniemu Generałowi, organizując zbiórkę, dzięki czemu mógł zamieszkać w domu na londyńskim Ealingu (…) Odsłaniając tablicę pamiątkową ku czci gen. Hallera, oddajemy hołd żołnierzowi, społecznikowi oraz współtwórcy Polski Niepodległej, który zasługuje na nasz najwyższy szacunek i szczególne miejsce w panteonie polskich bohaterów narodowych (…) Niech życie i zasługi gen. Hallera będą dla nas wzorem patriotyzmu i inspiracją w staraniach o dobro i pomyślność naszej Ojczyzny.”
Profesor Piotr Wilczek, ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
„Historia Polski dostarczyła wielu przykładów działalności Polaków, którzy swoje życie poświęcili służbie Ojczyźnie. Jednym z tych, którzy mieli największe zasługi w walce o odzyskanie i obronę niepodległości Rzeczypospolitej, był właśnie „Błękitny Generał” – Józef Haller. Jestem wdzięczny inicjatorom, fundatorom i organizatorom dzisiejszego wydarzenia, które nie tylko przejdzie do historii jako moment upamiętnienia niezwykłej postaci, ale także jako dowód splatania się historii Polski i Wielkiej Brytanii, most łączący Londyn i Kraków (…) Dzisiejsza uroczystość (…) daje dowód owocnej współpracy pokazującej przyszłym pokoleniom więzi łączące poszczególne osoby i całe narody.”
Profesor Jan Żaryn, dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego
„Za kilka miesięcy będziemy świętować 150 rocznicę urodzenia Józefa Hallera – twórcy Błękitnej Armii. Gdyby nie 100 tysięcy ochotników z Kanady, USA, Francji, Rosji, nie byłoby Niepodległości i kształtu granic II RP (…) Główne żniwo tej jego pracy zostało zebrane właśnie w czasie walk o granice II RP. Generał Józef Haller stworzył z Polaków, rozsianych po całym świecie i pod zaborami, Błękitną Armię, która świadczyła o sile polskiego oręża. Na zawsze w świetlanej historii Polski. Cześć Jego Pamięci!”
Odsłonięcie tablicy uświetniła wystawa Instytutu Pamięci Narodowej poświęcona gen. Hallerowi oraz występy zespołów Mazury, Żywiec i wspomnianego wcześniej chóru Schola Cantorum.
Ogromnie podziękowania należą się inicjatorom i organizatorom tego patriotycznego wydarzenia, w szczególności Mariuszowi Woźniakowi, który był sercem całego przedsięwzięcia. The Polish Bakery dostarczyła jak zwykle znakomite pączki i ptysie.
Na polonijnej mapie Londynu pojawiło się kolejne miejsce, które będzie przypominać o naszej historii na Wyspach i bohaterstwie polskich żołnierzy. Pielęgnowanie pamięci o nich jest naszym obowiązkiem, bo jak napisał w swoim liście minister Jan Dziedziczak „Polonia i Polacy na całym świecie są współczesną armią Hallera: pielęgnują polskość, sławią dobre imię Polski i zjednują jej sojuszników.”
Maria Byczynski
Zdjęcia: British Poles
Zdjęcie główne: Zespól Mazury na tle odsłoniętej tablicy.
