30 kwietnia 1946 roku na Dworzec Główny w Krakowie wjechał pociąg z 26 wagonami wypełnionymi dziełami sztuki, zrabowanymi przez Niemców z Polski w czasie II wojny światowej. Wśród nich był ołtarz Wita Stwosza (w 10 wagonach) oraz „Dama z łasiczką” Leonarda Da Vinci.
23 września 1939 r. decyzją Himmlera powołany został specjalny oddział Petera Paulsena, profesora prehistorii Uniwersytetu Berlińskiego (Einsatzkommando Paulsen), którego zadaniem było dokonywanie grabieży polskich dzieł kultury pod fałszywym pretekstem „zabezpieczania” ich „germańskości”. Drugą grupę grabieżców ustanowił 9 października 1939 r. Hermann Göring, wręczając Kajetanowi Mühlmannowi, historykowi sztuki z Wiednia, pełnomocnictwo do zabezpieczenia dzieł sztuki w Polsce. Najważniejszą akcją przeprowadzoną przez tak zwane Einsatzkommando Paulsen było odnalezienie i wywiezienie do Niemiec ołtarza Wita Stwosza, od września 1939 r. ukrywanego dzięki prof. Karolowi Estreicherowi w katedrze i seminarium duchownym w Sandomierzu. Elementy ołtarza trafiły początkowo do Berlina, skąd na mocy decyzji Adolfa Hitlera przewieziono je do Norymbergi, miejsca urodzin i śmierci Wita Stwosza.
Polskie dobra kultury wywożono do Rzeszy tak skutecznie, że Hans Frank w końcu 1942 raportował o „zabezpieczeniu” 90% polskich zbiorów sztuki i kolekcji.
W czasie II wojny światowej Polska utraciła około 516 tys. dzieł sztuki i ponad 22 miliony woluminów. Liczby te odnoszą się jedynie do znanych i zarejestrowanych zbiorów. Zagrabione dobra kultury są rozproszone po całym świecie i obecnie znajdują się między innymi w Niemczech, Rosji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, a nawet w Turkmenistanie.
Od: Instytut Pamięci Narodowej
Zdjęcie główne: Transport odzyskanych dzieł sztuki. Fot. NAC
Od redakcji: Polskie muzea pozbawione zostały około 50 procent swoich zbiorów, a biblioteki aż 70. 1 września 2022 r. Minister spraw zagranicznych Arkadiusz Mularczyk opublikował “Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej 1939-1945”, w którym można przeczytać: „Wyłącznie na ziemiach polskich niszczenie kultury stanowiło element zbrodniczego planu przygotowania przestrzeni życiowej dla „narodu panów”; dlatego funkcjonariusze III Rzeszy Niemieckiej działali w Polsce z dużym zaangażowaniem i bezwzględnością. Głównym zamiarem okupantów było uczynienie z Polaków „narodu parobków”, pozbawionego własnego dorobku kulturalnego; najeźdźcy dążyli do zniszczenia wszelkich przejawów działalności twórczej i tego, co Polacy wytworzyli w ciągu wieków. W wyniku działań wojennych i okupacji niemieckiej Polska poniosła straty w dobrach kultury i dziełach sztuki w wysokości ok. 19,310 mld PLN (4,756 mld USD).”
